Της: Έπη Τρίμη
Οι μαθησιακές δυσκολίες, απασχολούν μια μερίδα μαθητών τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, στο παρελθόν, τα αντιμετωπίζαμε ως παιδιά αδιάφορα, τεμπέλικά ή απλώς ζωηρά.
Σήμερα, η εκπαιδευτική κοινότητα σε συνεργασία με ειδικούς ψυχολόγους μπορεί να διαγνώσει έγκαιρα δυσκολίες όπως η ελλειμματική προσοχή – υπερκινητικότητα, η δυσκολία ανάγνωσης, η δυσορθογραφία, η ελλιπή γραπτή έκφραση, ή την ανεπιτυχή επίλυση μαθηματικών πράξεων.
Η όλη διαδικασία διάγνωσης αλλά και αντιμετώπισης επιβάλλει λεπτό χειρισμό, ψυχραιμία και εμπιστοσύνη στους ειδικούς. Το τρίπτυχο αυτό, διασφαλίζει πως τα παιδιά δεν στιγματίζονται και δεν περιθωριοποιούνται.
Προκειμένου να πλαισιώσουμε επιστημονικά το ζήτημα των μαθησιακών δυσκολιών, προσεγγίσαμε την ψυχολόγο και θεραπεύτρια οικογένειας κ. Χριστίνα Κοκολιού που εργάζεται στην Ιόνιο Σχολή.
Τι σημαίνει ο όρος μαθησιακές δυσκολίες;
Ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να είναι πολύ έξυπνο αλλά να έχει μια αδυναμία στην προφορική ή γραπτή επικοινωνία, να προφέρει με λανθασμένο τρόπο λέξεις, να μπερδεύει φθόγγους, να κάνει δυσανάγνωστα γράμματα ή να εκτελεί λανθασμένα μαθηματικούς υπολογισμούς. Τα παιδιά που λαμβάνουν έγκαιρα ψυχολογική και εκπαιδευτική παρέμβαση ωφελούνται σε μεγάλο βαθμό, διότι έχουν συνήθως νοημοσύνη μέσου όρου ή πάνω από το μέσο όρο.
Πότε (χρονικά) μπορεί να γίνει διάγνωση από ειδικούς;
Η διάγνωση μπορεί να πραγματοποιηθεί στο τέλος της δεύτερης τάξης του δημοτικού, όπου έχει ολοκληρωθεί πλήρως η εκμάθηση της γραφής και της ανάγνωσης. Όλα τα παιδιά δεν έχουν τους ίδιους ρυθμούς κατανόησης και αφομοίωσης άρα είναι επιπόλαια τα συμπεράσματα που προκύπτουν νωρίτερα. Η όλη διαδικασία, γίνεται μέσα από την καθημερινή συνεργασία του δασκάλου με το παιδί, καθώς και από τη χρήση τεστ ανάγνωσης και κατανόησης κειμένου, γραφής και ορθής ορθογραφίας, ανάλυσης ενός κειμένου, αριθμητικών ασκήσεων, καθώς και ψυχομετρικών εργαλείων. Παραλλήλως, η αγαστή συνεργασία γονέα και εκπαιδευτικού συμβάλουν στο να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος στήριξης.
Ποιες είναι οι κατηγορίες των μαθησιακών δυσκολιών;
Υπάρχουν δύο κατηγορίες μαθησιακών δυσκολιών: οι γενικές μαθησιακές δυσκολίες και οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία).
Ποια είναι τα πλέον συνήθη είδη των μαθησιακών δυσκολιών;
Δυσλεξία:
Είναι η πλέον συνηθέστερη περίπτωση μαθησιακής δυσκολίας όπου το άτομο αντιμετωπίζει δυσκολίες στην ανάγνωση και ανάλυση των λέξεων. Το παιδί αντιμετωπίζει μερικές φορές δυσκολίες στον προφορικό λόγο, τον χωροχρονικό προσανατολισμό, τη διάκριση του δεξιού με το αριστερό. Τα συμπτώματα, ποικίλουν από άτομο σε άτομο και διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία και τις ψυχολογικές μεταπτώσεις κλπ.
Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν διαστρεβλώσεις σε μία ή περισσότερες αντιλήψεις των αισθήσεων όπως της όρασης, του ήχου, του χρόνου, της ισορροπίας, της κίνησης κλπ.
Τα ως άνω ποικίλουν από άτομο σε άτομο και βρίσκονται σε άμεση εξάρτηση με το άγχος και τις ψυχολογικές μεταπτώσεις που βιώνει ένα άτομο στην καθημερινή του ζωή.
Μαθησιακή δυσκολία στην Ανάγνωση: Το παιδί μας, έχει έλλειψη ευχέρειας στην ανάγνωση και οι ρυθμοί του είναι αργοί. Για να βοηθηθεί, το ίδιο, βάζει το δάχτυλό του κάτω από τη φράση που διαβάζει. Επίσης, μπορεί να κουνά το κεφάλι του ασυναίσθητα λόγω του άγχους που πηγάζει μέσα από την προσπάθεια που καταβάλει. Μπορεί να παραλείπει εσκεμμένα λέξεις δύσκολες καθώς και πολυσύλλαβες λέξεις. Να παρακάμπτει φθόγγους ή να προφέρει λάθος λέξεις. Τέλος, μπορεί να πηδάει σειρές ή να διαβάζει δύο φορές την ίδια σειρά.
Μαθησιακή δυσκολία στη Γραπτή Έκφραση: Εδώ οι δυσκολίες είναι εντονότερες. Ας ξεκινήσουμε από την πλέον απλή μορφή της που δεν είναι άλλη από το άσχημα γράμματα. Φράσεις γραμμένες με δυσανάγνωστο γραφικό χαρακτήρα ή και ανορθογραφία είναι ένα φαινόμενο πολύ διαδεδομένο. Ο μαθητής, επίσης, προσπαθεί να αποφύγει το γράψιμο που το ταλαιπωρεί. Όταν αποφασίσει να γράψει, παρατηρούμε συχνά εναλλαγή κεφαλαίων γραμμάτων ανάμεσα στα μικρά ( π.χ. πΑράΘυρο). Μπορεί το παιδί να παραλείπει συλλαβές (καράβι/κάβι) ή να ξεχνά να βάζει καταλήξεις (-ς). Τέλος, τα τετράδια του μπορεί να είναι πολύ ακατάστατα ( να ξεκινά να γράφει σε ευθεία και τα γράμματα να ολισθαίνουν κ.λπ.).
Μαθησιακή δυσκολία στα Μαθηματικά: Τα παιδιά παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες στην αντίληψη της ποσότητας, τη διάκριση των αριθμών, τη γνώση της σειράς των αριθμών, την αρίθμηση-μέτρηση αντικειμένων κ.λπ. Στις πράξεις πολλαπλασιασμού και διαίρεσης χρησιμοποιούν ως μέθοδο τη μηχανική αποστήθιση την οποία και δεν αφομοιώνουν εύκολα. Όσο τα μαθηματικά δυσκολεύουν οι μαθητές αυτοί έχοντας ελλείμματα στις πράξεις της πρόσθεσης και αφαίρεσης δημιουργούν επιπρόσθετα κενά.
Τι προκύπτει από τα παραπάνω κατά την ώρα της πίεσης που ασκείται στον μαθητή;
Σύγχυση και εκνευρισμός: Πολύ συχνά τα παιδιά συγχέουν τη χρονική σειρά των γεγονότων (πότε έγινε ένα γεγονός, τις έννοιες του «πριν» και «μετά»). Αντιμετωπίζουν συγχρόνως δυσκολίες απομνημόνευσης (αδύναμη βραχυπρόθεσμη μνήμη). Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι συχνά να κουράζεται η οικογένεια και όσοι ασχολούνται με το διάβασμα του παιδιού. Ο δε μαθητής ζορίζεται γιατί νιώθει ανεπαρκής και όλη η οικογένεια εγκλωβίζεται σε όλη τη αρνητική αλληλεπίδραση.
Πώς νιώθει το παιδί με μαθησιακές δυσκολίες;
Τα παιδιά συνήθως νιώθουν απογοήτευση γιατί δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των γονιών και των εκπαιδευτικών, συγκρίνοντας τον εαυτό τους με τους συμμαθητές τους.
Ποια είναι η ενδεδειγμένη στάση των εκπαιδευτικών;
Γενικώς όλοι οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν πως πρέπει να υπάρχει ενθάρρυνση και επιβράβευση σε κάθε προσπάθεια του μαθητή. Η δε αξιολόγηση τους γίνεται με βάση την πραγματική θέληση και προσπάθεια του παιδιού και όχι την ορθογραφία, την έκταση ή και το τελικό αποτέλεσμα. Επίσης, εφαρμόζουν τον ομαδοσυνεργατικό και βιωματικό τρόπο διδασκαλίας ο οποίος αξιοποιεί τις δεξιότητες του κάθε παιδιού χωριστά και έτσι επιτυγχάνεται η ενθάρρυνση η κοινωνικοποίηση και η αποφυγή του στιγματισμού.
Ποια είναι η ορθή στάση των γονέων έναντι στη ιδιαιτερότητα που ανακύπτει μέσα από τις μαθησιακές δυσκολίες;
Ο γονιός, πρέπει να διαχειριστεί την ιδιαιτερότητα του παιδιού του. Να αποφύγει την παγίδα της υπερπροστασίας και του «κουκουλώματος» – φταίει το σχολείο – δάσκαλος- οι συμμαθητές- τα αδέλφια κλπ.
Η οικογένεια, οφείλει να μην εστιάζει στο πεδίο των μαθησιακών δυσκολιών και να στέκεται δίπλα στο παιδί του εκμαιεύοντας τα δυνατά του στοιχεία, τα ταλέντα του και καμαρώνοντας γι’ αυτά. Ο γονέας και ο δάσκαλος οφείλουν να παρασύρουν τα παιδιά στο μαγικό ταξίδι της γνώσης, έτσι ώστε η μάθηση να γίνεται ευχάριστα και δημιουργικά.
Γονείς, εκπαιδευτικοί και ψυχολόγοι θα πρέπει να αναπτύξουν έναν ειλικρινή δίαυλο επικοινωνίας ώστε να εργάζονται συνεργατικά και σε παράλληλη κατεύθυνση. Στόχος, είναι να δοθεί έμφαση σε δραστηριότητες που βοηθούν τον μαθητή να αναπτύξει το λεξιλόγιό του, όπως παιχνίδια λεκτικού εμπλουτισμού. Βιβλία που περιέχουν ενδιαφέρουσες εικόνες που τους κεντρίζουν το ενδιαφέρον, video εκπαιδευτικά και ερεθίσματα οπτικά που συνδυάζουν γνώση σε συνδυασμό με διασκέδαση. Με τον τρόπο αυτό συμβάλουμε στο να χαλαρώσει ο μαθητής και να αρχίσει να μαθαίνει ευχάριστα χωρίς να εκνευρίζεται και να αποσπάται εύκολα η προσοχή του. Είναι επίσης σημαντικό, να βοηθηθεί ο μαθητής να αναπτύξει πρωτοβουλία και υπευθυνότητα όσον αφορά στη μελέτη και στην εκτέλεση των κατ’ οίκον εργασιών του. Τέλος, μην ξεχνάμε πως τα παιδιά κουράζονται ευκολότερα άρα και αποσπάται η προσοχή τους. Συνεπώς, είναι επιβαλλόμενα συχνά ολιγόλεπτα διαλείμματα όποτε το ίδιο το ζητήσει ή κρίνουμε εμείς πως χρειάζονται.
Κλείνοντας, η αγάπη, η αποδοχή και ο σεβασμός είναι τα κλειδιά που θα ξεδιπλώσουν την ψυχή και το μυαλό του παιδιού μας. Παράλληλα, θα το βοηθήσουν να δημιουργήσει μια θετική εικόνα για τον εαυτό του και να γίνει ένας ευτυχισμένος και επιτυχημένος ενήλικας.
Οι μαθησιακές δυσκολίες, απασχολούν μια μερίδα μαθητών τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, στο παρελθόν, τα αντιμετωπίζαμε ως παιδιά αδιάφορα, τεμπέλικά ή απλώς ζωηρά.
Σήμερα, η εκπαιδευτική κοινότητα σε συνεργασία με ειδικούς ψυχολόγους μπορεί να διαγνώσει έγκαιρα δυσκολίες όπως η ελλειμματική προσοχή – υπερκινητικότητα, η δυσκολία ανάγνωσης, η δυσορθογραφία, η ελλιπή γραπτή έκφραση, ή την ανεπιτυχή επίλυση μαθηματικών πράξεων.
Η όλη διαδικασία διάγνωσης αλλά και αντιμετώπισης επιβάλλει λεπτό χειρισμό, ψυχραιμία και εμπιστοσύνη στους ειδικούς. Το τρίπτυχο αυτό, διασφαλίζει πως τα παιδιά δεν στιγματίζονται και δεν περιθωριοποιούνται.
Προκειμένου να πλαισιώσουμε επιστημονικά το ζήτημα των μαθησιακών δυσκολιών, προσεγγίσαμε την ψυχολόγο και θεραπεύτρια οικογένειας κ. Χριστίνα Κοκολιού που εργάζεται στην Ιόνιο Σχολή.
Τι σημαίνει ο όρος μαθησιακές δυσκολίες;
Ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να είναι πολύ έξυπνο αλλά να έχει μια αδυναμία στην προφορική ή γραπτή επικοινωνία, να προφέρει με λανθασμένο τρόπο λέξεις, να μπερδεύει φθόγγους, να κάνει δυσανάγνωστα γράμματα ή να εκτελεί λανθασμένα μαθηματικούς υπολογισμούς. Τα παιδιά που λαμβάνουν έγκαιρα ψυχολογική και εκπαιδευτική παρέμβαση ωφελούνται σε μεγάλο βαθμό, διότι έχουν συνήθως νοημοσύνη μέσου όρου ή πάνω από το μέσο όρο.
Πότε (χρονικά) μπορεί να γίνει διάγνωση από ειδικούς;
Η διάγνωση μπορεί να πραγματοποιηθεί στο τέλος της δεύτερης τάξης του δημοτικού, όπου έχει ολοκληρωθεί πλήρως η εκμάθηση της γραφής και της ανάγνωσης. Όλα τα παιδιά δεν έχουν τους ίδιους ρυθμούς κατανόησης και αφομοίωσης άρα είναι επιπόλαια τα συμπεράσματα που προκύπτουν νωρίτερα. Η όλη διαδικασία, γίνεται μέσα από την καθημερινή συνεργασία του δασκάλου με το παιδί, καθώς και από τη χρήση τεστ ανάγνωσης και κατανόησης κειμένου, γραφής και ορθής ορθογραφίας, ανάλυσης ενός κειμένου, αριθμητικών ασκήσεων, καθώς και ψυχομετρικών εργαλείων. Παραλλήλως, η αγαστή συνεργασία γονέα και εκπαιδευτικού συμβάλουν στο να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος στήριξης.
Ποιες είναι οι κατηγορίες των μαθησιακών δυσκολιών;
Υπάρχουν δύο κατηγορίες μαθησιακών δυσκολιών: οι γενικές μαθησιακές δυσκολίες και οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία).
Ποια είναι τα πλέον συνήθη είδη των μαθησιακών δυσκολιών;
Δυσλεξία:
Είναι η πλέον συνηθέστερη περίπτωση μαθησιακής δυσκολίας όπου το άτομο αντιμετωπίζει δυσκολίες στην ανάγνωση και ανάλυση των λέξεων. Το παιδί αντιμετωπίζει μερικές φορές δυσκολίες στον προφορικό λόγο, τον χωροχρονικό προσανατολισμό, τη διάκριση του δεξιού με το αριστερό. Τα συμπτώματα, ποικίλουν από άτομο σε άτομο και διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία και τις ψυχολογικές μεταπτώσεις κλπ.
Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν διαστρεβλώσεις σε μία ή περισσότερες αντιλήψεις των αισθήσεων όπως της όρασης, του ήχου, του χρόνου, της ισορροπίας, της κίνησης κλπ.
Τα ως άνω ποικίλουν από άτομο σε άτομο και βρίσκονται σε άμεση εξάρτηση με το άγχος και τις ψυχολογικές μεταπτώσεις που βιώνει ένα άτομο στην καθημερινή του ζωή.
Μαθησιακή δυσκολία στην Ανάγνωση: Το παιδί μας, έχει έλλειψη ευχέρειας στην ανάγνωση και οι ρυθμοί του είναι αργοί. Για να βοηθηθεί, το ίδιο, βάζει το δάχτυλό του κάτω από τη φράση που διαβάζει. Επίσης, μπορεί να κουνά το κεφάλι του ασυναίσθητα λόγω του άγχους που πηγάζει μέσα από την προσπάθεια που καταβάλει. Μπορεί να παραλείπει εσκεμμένα λέξεις δύσκολες καθώς και πολυσύλλαβες λέξεις. Να παρακάμπτει φθόγγους ή να προφέρει λάθος λέξεις. Τέλος, μπορεί να πηδάει σειρές ή να διαβάζει δύο φορές την ίδια σειρά.
Μαθησιακή δυσκολία στη Γραπτή Έκφραση: Εδώ οι δυσκολίες είναι εντονότερες. Ας ξεκινήσουμε από την πλέον απλή μορφή της που δεν είναι άλλη από το άσχημα γράμματα. Φράσεις γραμμένες με δυσανάγνωστο γραφικό χαρακτήρα ή και ανορθογραφία είναι ένα φαινόμενο πολύ διαδεδομένο. Ο μαθητής, επίσης, προσπαθεί να αποφύγει το γράψιμο που το ταλαιπωρεί. Όταν αποφασίσει να γράψει, παρατηρούμε συχνά εναλλαγή κεφαλαίων γραμμάτων ανάμεσα στα μικρά ( π.χ. πΑράΘυρο). Μπορεί το παιδί να παραλείπει συλλαβές (καράβι/κάβι) ή να ξεχνά να βάζει καταλήξεις (-ς). Τέλος, τα τετράδια του μπορεί να είναι πολύ ακατάστατα ( να ξεκινά να γράφει σε ευθεία και τα γράμματα να ολισθαίνουν κ.λπ.).
Μαθησιακή δυσκολία στα Μαθηματικά: Τα παιδιά παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες στην αντίληψη της ποσότητας, τη διάκριση των αριθμών, τη γνώση της σειράς των αριθμών, την αρίθμηση-μέτρηση αντικειμένων κ.λπ. Στις πράξεις πολλαπλασιασμού και διαίρεσης χρησιμοποιούν ως μέθοδο τη μηχανική αποστήθιση την οποία και δεν αφομοιώνουν εύκολα. Όσο τα μαθηματικά δυσκολεύουν οι μαθητές αυτοί έχοντας ελλείμματα στις πράξεις της πρόσθεσης και αφαίρεσης δημιουργούν επιπρόσθετα κενά.
Τι προκύπτει από τα παραπάνω κατά την ώρα της πίεσης που ασκείται στον μαθητή;
Σύγχυση και εκνευρισμός: Πολύ συχνά τα παιδιά συγχέουν τη χρονική σειρά των γεγονότων (πότε έγινε ένα γεγονός, τις έννοιες του «πριν» και «μετά»). Αντιμετωπίζουν συγχρόνως δυσκολίες απομνημόνευσης (αδύναμη βραχυπρόθεσμη μνήμη). Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι συχνά να κουράζεται η οικογένεια και όσοι ασχολούνται με το διάβασμα του παιδιού. Ο δε μαθητής ζορίζεται γιατί νιώθει ανεπαρκής και όλη η οικογένεια εγκλωβίζεται σε όλη τη αρνητική αλληλεπίδραση.
Πώς νιώθει το παιδί με μαθησιακές δυσκολίες;
Τα παιδιά συνήθως νιώθουν απογοήτευση γιατί δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των γονιών και των εκπαιδευτικών, συγκρίνοντας τον εαυτό τους με τους συμμαθητές τους.
Ποια είναι η ενδεδειγμένη στάση των εκπαιδευτικών;
Γενικώς όλοι οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν πως πρέπει να υπάρχει ενθάρρυνση και επιβράβευση σε κάθε προσπάθεια του μαθητή. Η δε αξιολόγηση τους γίνεται με βάση την πραγματική θέληση και προσπάθεια του παιδιού και όχι την ορθογραφία, την έκταση ή και το τελικό αποτέλεσμα. Επίσης, εφαρμόζουν τον ομαδοσυνεργατικό και βιωματικό τρόπο διδασκαλίας ο οποίος αξιοποιεί τις δεξιότητες του κάθε παιδιού χωριστά και έτσι επιτυγχάνεται η ενθάρρυνση η κοινωνικοποίηση και η αποφυγή του στιγματισμού.
Ποια είναι η ορθή στάση των γονέων έναντι στη ιδιαιτερότητα που ανακύπτει μέσα από τις μαθησιακές δυσκολίες;
Ο γονιός, πρέπει να διαχειριστεί την ιδιαιτερότητα του παιδιού του. Να αποφύγει την παγίδα της υπερπροστασίας και του «κουκουλώματος» – φταίει το σχολείο – δάσκαλος- οι συμμαθητές- τα αδέλφια κλπ.
Η οικογένεια, οφείλει να μην εστιάζει στο πεδίο των μαθησιακών δυσκολιών και να στέκεται δίπλα στο παιδί του εκμαιεύοντας τα δυνατά του στοιχεία, τα ταλέντα του και καμαρώνοντας γι’ αυτά. Ο γονέας και ο δάσκαλος οφείλουν να παρασύρουν τα παιδιά στο μαγικό ταξίδι της γνώσης, έτσι ώστε η μάθηση να γίνεται ευχάριστα και δημιουργικά.
Γονείς, εκπαιδευτικοί και ψυχολόγοι θα πρέπει να αναπτύξουν έναν ειλικρινή δίαυλο επικοινωνίας ώστε να εργάζονται συνεργατικά και σε παράλληλη κατεύθυνση. Στόχος, είναι να δοθεί έμφαση σε δραστηριότητες που βοηθούν τον μαθητή να αναπτύξει το λεξιλόγιό του, όπως παιχνίδια λεκτικού εμπλουτισμού. Βιβλία που περιέχουν ενδιαφέρουσες εικόνες που τους κεντρίζουν το ενδιαφέρον, video εκπαιδευτικά και ερεθίσματα οπτικά που συνδυάζουν γνώση σε συνδυασμό με διασκέδαση. Με τον τρόπο αυτό συμβάλουμε στο να χαλαρώσει ο μαθητής και να αρχίσει να μαθαίνει ευχάριστα χωρίς να εκνευρίζεται και να αποσπάται εύκολα η προσοχή του. Είναι επίσης σημαντικό, να βοηθηθεί ο μαθητής να αναπτύξει πρωτοβουλία και υπευθυνότητα όσον αφορά στη μελέτη και στην εκτέλεση των κατ’ οίκον εργασιών του. Τέλος, μην ξεχνάμε πως τα παιδιά κουράζονται ευκολότερα άρα και αποσπάται η προσοχή τους. Συνεπώς, είναι επιβαλλόμενα συχνά ολιγόλεπτα διαλείμματα όποτε το ίδιο το ζητήσει ή κρίνουμε εμείς πως χρειάζονται.
Κλείνοντας, η αγάπη, η αποδοχή και ο σεβασμός είναι τα κλειδιά που θα ξεδιπλώσουν την ψυχή και το μυαλό του παιδιού μας. Παράλληλα, θα το βοηθήσουν να δημιουργήσει μια θετική εικόνα για τον εαυτό του και να γίνει ένας ευτυχισμένος και επιτυχημένος ενήλικας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου