Σε ποιον δεν έχει συμβεί; Μια διακριτική μορφή bullying, η συγκαταβατική συμπεριφορά (πατρονάρισμα ή πατρονιά) μπορεί να κάνει κάποιον να νιώθει οργισμένος ή/και ανίκανος. Είναι ένας είδος συμπεριφοράς που υπάρχει σε όλες τις γενιές.Ένα ηλικιωμένο άτομο μπορεί να μιλήσει συγκαταβατικά σε ένα νεαρό παιδί («εντάξει, μικρός είσαι, πού να ξέρεις εσύ από αυτά;»), αλλά μπορεί άνετα να συμβεί και το αντίθετο («εντάξει, λογικό στην ηλικία σου να μην καταλαβαίνεις από τεχνολογία»). Αυτό που σίγουρα είναι κοινό είναι η συνήθως έμμεση επίδειξη ανωτερότητας ή εξουσίας στο άτομο που δέχεται το πατρονάρισμα.
Παραδείγματα πατροναρίσματος (ή συγκαταβατικής συμπεριφοράς)
Πιάνετε μια δουλειά κάπου και αμέσως κάποιος συνάδελφος σας πλησιάζει και σας λέει: «Νωρίς είναι, δεν μπορείς να καταλάβεις ακόμα…» (μη-αναγνώριση των διαφορετικών προσωπικοτήτων)
Κάποιος που συχνά στις προτάσεις του καταλήγει με τη φράση «…είναι κατανοητό; Καταλαβαίνεις τι εννοώ;», χωρίς να περιμένει από εσάς να πείτε ότι δεν έχετε καταλάβει και ότι θα θέλατε επεξήγηση.
"Νομίζω είναι ιδιαίτερα εύκολο, οι περισσότεροι θα μπορούσαν να το κάνουν…" (εκτός από εσένα, που μάλλον υπολείπεσαι)
«Έλα, εντάξει, στην ηλικία σου κι εγώ έτσι σκεφτόμουνα» (μαζικοποίηση των ανθρώπων ανάλογα με την ηλικία τους)
«Δεν είναι προβλήματα αυτά» (υποτίμηση της σημασίας ενός προβλήματος για κάποιον)
«Είσαι τόσο γλυκιά όταν θυμώνεις» (αγνόηση συναισθήματος)
«Καταρχάς δεν ξέρεις να συζητάς» (διδακτικότητα)
«Δε νομίζω ότι καταλαβαίνεις τι θέλω να πω» ή «θα το πω αργά για να καταλάβεις» (υποτίμηση της νοημοσύνης σας)
«Γλυκιά μου, άσε να σου εξηγήσω» (επίθεση στην προσωπικότητα με χαρακτηρισμούς σεξιστικής φύσης)
«Αυτός είναι ένας διακόπτης, ξέρεις ότι χρησιμοποιείται για να ανάβουμε το φως ε;» (επιθετική μορφή πατρονιάς, στην οποία ο πάτρονας έχει θυμώσει μαζί σας για κάτι και ξεσπάει υποτιμητικά απέναντί σας… σε αυτή την περίπτωση ψάξτε το υπόβαθρο)
Αρκετές μη λεκτικές ενδείξεις, ανάλογα το πλαίσιο (δεν είναι πάντα ένδειξη πατροναρίσματος): Το χτύπημα στην πλάτη, το χάιδεμα του κεφαλιού, το χαμόγελο της ειρωνίας όταν εκφράζετε ένα συναίσθημα ή κάτι που θεωρείτε ότι πετύχατε.
Γιατί το κάνουν αυτό ορισμένοι άνθρωποι;
Οι άνθρωποι πατρονάρουν τους άλλους εξαιτίας της δικής τους ανασφάλειας και χαμηλής αυτοεκτίμησης, ισχυρίζεται o Hale Dwoskin, CEO και επιστημονικός υπεύθυνος της Sedona Training Associates (coaches ανθρώπινης συμπεριφοράς, διαχείρισης σκέψεων και συναισθημάτων). “Έχουν ανάγκη να μειώνουν τους άλλους ώστε οι ίδιοι να νιώθουν καλύτερα με τον εαυτό τους.”
Κι όμως, αυτός μπορεί απλά να είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι πατρονάρουν τους άλλους.
Οι ερμηνείες μπορούν να βασιστούν και σε άλλες αιτίες όμως:
1) Κάποιος έχει ανάγκη να δώσει στον άλλον πάση θυσία να καταλάβει, και, μη γνωρίζοντας το επίπεδο της νοημοσύνης του άλλου, να εξηγεί με περισσότερη ορμητικότητα, λέγοντας περισσότερα από αυτά που θα χρειάζονταν για να καταλάβει όντως ο άλλος.
2) Σε περίπτωση κηδεμόνων ή γονέων, το υπερβολικό ενδιαφέρον και η ανάγκη προστασίας, μπορεί να ωθεί το άτομο να παραμερίζει την οπτική γωνία του παιδιού ή του ατόμου που φροντίζουν. «Παιδί μου, εγώ ξέρω τι είναι καλύτερο για σένα». Το συγκεκριμένο δεν ισχύει σε περιπτώσεις ναρκισσιστικών προσωπικοτήτων βέβαια αλλά σε περιπτώσεις άδολης αγάπης.
3) Σε άλλη περίπτωση μπορεί να υπάρχει όντως θυμός, εξαιτίας παρελθούσης συμπεριφοράς του προσώπου που δέχεται το πατρονάρισμα (π.χ. περιπτώσεις όπου αυτός που δέχεται το πατρονάρισμα έχει ο ίδιος δείξει ότι αφαιρείται και δεν προσέχει τον συνομιλητή του ή όταν γενικότερα έχει κάνει κάτι που έχει προσβάλει το άτομο που πατρονάρει). Αντίστοιχα λοιπόν αυτός που πατρονάρει, το κάνει συνειδητά ή ασυνείδητα με σκοπό να «πάρει το αίμα του πίσω» και να γιατρέψει τη θιγμένη του αξιοπρέπεια.
4) Άτομα που δεν έχουν θέμα ανασφάλειας αλλά το αντίθετο. Έχουν γαλουχηθεί με έναν τρόπο που τους κάνει να πιστεύουν πως έχουν κάποιο βαθμό ανωτερότητας σε σχέση με τους περισσότερους ανθρώπους και αυτό τους κάνει να επιδεικνύουν αυτή την ανωτερότητα με κάθε ευκαιρία, ώστε να «φουλάρουν» το ναρκισσισμό τους. Αυτόματα για αυτούς οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν κατώτερη νοημοσύνη, μειωμένη αντίληψη, «μικρότερη» προσωπικότητα σε σχέση με αυτούς, οπότε το πατρονάρισμα που πραγματοποιούν έχει να κάνει με την αίσθησή τους ότι οι άλλοι δεν αξίζουν το σεβασμό τους, γιατί πολύ απλά δεν είναι ίσοι. Αυτή η κατηγορία είναι και η πιο δύσκολη γιατί όντως χρειάζεται υπομονή ο χειρισμός τους.
Οπότε πώς το διαχειριζόμαστε;
Παρόλο που είναι δελεαστικό να απαντήσετε με ένταση και θυμό στο άτομο που σας πατρονάρει, το να παραμείνετε ψύχραιμοι είναι η καλύτερη απόκριση. Αν χάσετε την ψυχραιμία σας, το πιο πιθανό είναι ο άλλος να θεωρήσει πως η συμπεριφορά του ήταν δικαιολογημένη. Επίσης, προσέξτε να μην απαντήσετε κι εσείς με επιπλέον συγκατάβαση· αυτό σημαίνει να αποφύγετε το σαρκασμό, την ειρωνεία ή να μουρμουρίζετε κάτι ακατάληπτο.
Η τακτική που πιθανότατα θα έφερνε σε δύσκολη θέση τον «θύτη» είναι να του ζητήσετε να πει ξεκάθαρα τι εννοεί λέγοντάς σας κάτι. Τα άτομα αυτά σπάνια λένε ξεκάθαρα τι εννοούν, οπότε αν τους στριμώξετε στο να σας εξηγήσουν, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αντιληφθούν τα όριά σας. Παράδειγμα: Είστε σε μια παρέα και γίνεται πρόταση για ένα πάρτυ-έκπληξη για κάποιον φίλο σας που γιορτάζει. Και όταν προσφέρεστε εσείς να πάρετε πάνω σας το μεγαλύτερο κομμάτι της οργάνωσης, ο πάτρονας σας λέει «μμμ…ξέρεις ότι μιλάμε για οργάνωση πάρτυ ε; συνειδητοποιείς ότι πρέπει να πάρεις τα πράγματα εγκαίρως, να πεις κι άλλο κόσμο μην είμαστε τρεις και ο κούκος, να μην το καταλάβει ο φίλος μας κ.λπ.»… Από το ύφος του διακρίνετε μια διάθεση διδακτικότητας αλλά και αμφισβήτηση της ικανότητάς σας να οργανώσετε το πάρτυ. Αλλά ΔΕΝ το λέει ξεκάθαρα, δε λέει «αμφιβάλλω ότι μπορείς να οργανώσεις το πάρτυ σωστά». Οπότε μπορείτε να του ζητήσετε το λόγο «χμμ…σαν να λες δηλαδή ότι δεν μπορώ; Αυτό εννοείς;» ή «Σαν να λες ότι θα μου ξεφύγει στο φίλο μας ότι του ετοιμάζουμε πάρτυ-έκπληξη;».
Το πιο πιθανό είναι να αντιδράσει σε στυλ «είπα εγώ κάτι τέτοιο; Σα συμβουλή το λέω, όχι κακοπροαίρετα». Κι όμως, οι υποδείξεις που έχει κάνει, δείχνουν σαν να υπονοεί πως ΔΕΝ σας εμπιστεύεται και νιώθει ότι δεν είστε ικανός να το κάνετε σωστά χωρίς τις σαφείς οδηγίες που ο ίδιος σας δίνει! Είναι διαφορετικό να συζητήσετε επί ίσοις όροις και ο καθένας να βάλει στο τραπέζι τις ιδέες του για την οργάνωση του πάρτυ και άλλο να σας απευθυνθούν προσωπικά σε αυτό το ύφος. Σε αυτή την περίπτωση λοιπόν επιμένετε, διατηρώντας ήρεμο ύφος και όχι επιθετικότητα.
Μια άλλη πιο δύσκολη επιλογή είναι να αγνοήσετε τον «θύτη». Με αυτό τον τρόπο του περνάτε το μήνυμα ότι δεν μπορεί να σας αγγίξει. Αυτό κυρίως βέβαια δουλεύει όταν ο «δράστης» επιδιώκει συνειδητά να σας μειώσει, οπότε σε αυτή την περίπτωση δεν του δίνετε την ικανοποίηση που θα περίμενε να πάρει.
Η επιλεκτική κωφότητα είναι επίσης μια άλλη επιλογή. Μια ιδέα είναι να ζητάτε από τον θύτη να επαναλάβει τι είπε ξανά και ξανά. Κάθε φορά που το κάνουν, μπορεί να ακούγονται όλο και περισσότεροι ανόητοι.
Αν όμως σας πατρονάρουν διαρκώς, το να μαζεύετε και να μαζεύετε την ένταση που αυτό σας προκαλεί είναι πολύ κακή επιλογή γιατί πραγματικά απειλείται η ψυχική σας ηρεμία. Οπότε μπορείτε να είστε ειλικρινείς και να εκφράσετε ευθέως την ενόχλησή σας στον «θύτη», ότι δηλαδή δεν εκτιμάτε το γεγονός πως σας μιλάει με μειωτικό τρόπο ή ότι δεν καταλαβαίνετε για ποιο λόγο σας μιλάει συγκαταβατικά. Συχνά μπορεί να μην το συνειδητοποιούν ότι το κάνουν και συνήθως δεν θα το παραδεχτούν. Αλλά σίγουρα θα τους έχετε επικοινωνήσει τα όριά σας.
Προσέξτε τη γλώσσα του σώματός σας όταν αντιδράτε σε κάποιον που σας πατρονάρει: Μη δείχνετε με το δάχτυλο, μην εκτείνετε τα χέρια σας προς το μέρος του, μη σταυρώνετε τα χέρια σας, μη γουρλώνετε τα μάτια σας, μην κάθεστε από πάνω του όρθιοι ενώ αυτός κάθεται. Δεν θα σας ωφελήσουν αυτές οι χειρονομίες, αν θέλετε να επιλύσετε μια κατάσταση.
Συγκεκριμένες λεκτικές αποκρίσεις σε συγκαταβατικές συμπεριφορές:
Αν τελείωσες, μπορούμε να συνεχίσουμε;
Μπορείς να μου πεις τι εννοείς με αυτό;
Στο συγκαταβατικό σχόλιο «Νομίζω ήθελες να πεις το εξής…», η απάντηση θα μπορούσε να είναι «Ήθελα να πω αυτό που είπα, αλλά ενδεχομένως να ήθελες να ακούσεις κάτι άλλο».
Όταν κάποιο άτομο υπεραναλύει ή υπερ-εξηγεί, απλά "καταλαβαίνω, δεν είμαι βλάκας".
Στο σχόλιο «με τον καιρό θα καταλάβεις κι εσύ» θα μπορούσατε να απαντήσετε «τι σε κάνει να είσαι σίγουρος πως δεν καταλαβαίνω ήδη;»
Στο σχόλιο που χρησιμοποιούν πολλές φορές άτομα που πατρονάρουν «κάνω χιούμορ, δε δέχεσαι το χιούμορ μάλλον», θα μπορούσατε να απαντήσετε «φυσικά και δέχομαι το χιούμορ, όταν όμως είναι πραγματικό χιούμορ».
"Αν συνεχίσεις να υπονοείς ότι είμαι χαζός, δε νομίζω ότι θα μπορέσουμε να δουλέψουμε μαζί/ να κάνουμε παρέα".
Αν αναγνωρίζετε τον εαυτό σας μέσα στα παραδείγματα αυτού του άρθρου και συνειδητοποιείτε ότι πολλές φορές μπορεί εσείς οι ίδιοι να πατρονάρετε, είναι επίσης μια ευκαιρία να δείτε πώς αυτό μπορεί να αντανακλά στους άλλους ανθρώπους, οπότε αντίστοιχα να χαλιναγωγήσετε την τάση σας να το κάνετε αυτό.
Η τελευταία λέξη ας είναι του Βόλφγκανγκ Γκαίτε ο οποίος έλεγε «κοίταξε προσεκτικά αυτούς που σε πατρονάρουν· οι μισοί είναι αναίσθητοι, οι μισοί είναι αδίδακτοι».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου